Steve Rosenberg
BBC Rusça Servisi
“Bu, sessizce ele alınması gereken bir konu.”
Olası Doğu-Batı tutuklu takasları hakkında yorum yapmaları istendiğinde Rus yetkililer bu ifadeyi tercih eder. Biz de aylardır bu sözleri duyuyorduk.
Kremlin’in hoşuna giden şey, kapalı kapılar ardında anlaşma yapmak, medyanın ilgi odağından uzakta “rehine diplomasisi” yürütmek. Bu ortamda istihbarat servisi istihbarat servisiyle konuşuyor, hükümet de hükümetle.
Moskova istediğini, daha doğrusu istediği kişiyi elde edene kadar.
Tüm bu “sessizliğe” tutuklu takası konusunda hep bazı sinyaller vardı. Bazı gelişmeler yaşanıyordu.
Şubat ayında eski Fox News sunucusu Tucker Carlson’a röportaj veren Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ülkesinde tutuklanan ve casuslukla suçlanan Wall Street Journal gazetesinin muhabiri Evan Gershkovich hakkında da konuşmuştu.
Putin, “Bay Gershkovich’in memleketine dönebileceği ihtimalini göz ardı etmiyorum. ABD’nin istihbarat servislerinin, istihbarat servislerimizin hedeflerine ulaşmasına nasıl katkıda bulunabileceklerini düşünmelerini istiyoruz” demişti.
Bu, çok aleni bir ipucuydu: Moskova, anlaşmaya açıktı.
Putin isim vermedi. Ancak Rusya’nın olası bir takasta kimi istediğini açıkça ortaya koydu: Cinayet suçundan çarptırıldığı ömür boyu hapis cezasını çeken Rus ajanı olduğundan şüphelenilen Vadim Krasikov.
Krasikov, Amerika’da değil, Almanya’daydı.
Birkaç gün sonra Rus muhalif lider Aleksey Navalni, Kuzey Kutbu’na yakın bir cezarvinde öldü. Ölümünden önce onun, Evan Gershkovich’nin ve eski ABD deniz piyadesi Paul Whelan’ın, Vadim Krasikov ile takas edilmesi konusunda görüşmelerin başladığı yönünde söylentiler vardı.
Acaba Alman yetkililer tutuklu takası konusunda müzakerelere başlamış mıydı?
Gelelim Haziran ayına. Evan Gershkovich’in yargılandığı casusluk davası nihayet Ekaterinburg’da başladı. Wall Street Journal ve ABD hükümetine göre ortada “düzmece” bir dava vardı. Duruşma hızla Ağustos ortasına ertelendi.
Ancak geçen ay mahkeme beklenmedik şekilde ikinci duruşmayı öne aldı. Üç gün süren hızlı duruşma sonunda Gershkovich suçlu bulundu ve 16 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Aynı gün ABD ve Rusya vatandaşı gazeteci Alsu Kurmaşeva, Kazan’daki bir mahkeme tarafından 6,5 hapis cezasına çarptırıldı. Duruşma sadece iki gün sürdü.
Birisinin acelesi olduğu açıktı. Bu, bir anlaşmanın yapıldığına ve bir takasın muhtemel olduğuna dair en güçlü işaretti.
Rus yetkililer normalde mahkumiyet kararını herhangi bir tutsak takasının ön şartı olarak görüyor.
Bu hafta başlarında, bir dizi önde gelen Rus siyasi mahkumun cezaevlerinden veya gözaltı merkezlerinden taşındığına dair yeni sinyaller geldi ve spekülasyon arttı:
Acaba bu muhalifler başlangıçta tahmin edilenden daha büyük tutsak takasının parçası olabilir miydi?
Ve Belarus’tan haber geldi: Ülkenin lideri Aleksandr Lukaşenko, “terörizm” ve diğer suçlamalar nedeniyle ölüm cezasına çarptırılan Alman vatandaşı Rico Krieger’i affetti. Bu, bir takasın parçası olabilir miydi?
Artık biliyoruz. Bu, Soğuk Savaş’tan bu yana Doğu ve Batı arasında gerçekleşen en büyük tutsak takası.
Batılı hükümetler yabancıların serbest bırakılmasının yanı sıra, Rusya’nın önde gelen siyasi mahkumlarından bazılarının serbest bırakılmasını da memnuniyetle karşılayacaktır.
Moskova da ajanlarının dönüşünü kutlayacak.
Her iki taraf da bunun iyi bir anlaşma olduğunu iddia edecek.
Ancak Rusya, geçmişte olduğu gibi “rehine diplomasisinin” işe yaradığı sonucuna varırsa, endişe verici şekilde buradaki tutsaklar – hem yabancı hem de Rus – pazarlık kozu olarak kullanılan son tutsaklar olmayacak.
